Endokrynol. Ped. 11/2012;2(39):23-28
DOI: 10.18544/EP-01.11.02.1379
Przydatność oznaczania hemoglobiny glikowanej mierzonej we krwi włośniczkowej u dzieci z cukrzycą typu 1
Klinika Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Słowa kluczowe: cukrzyca typu 1, HbA1c, podręczne systemy monitorowania
Streszczenie
Wstęp. Wiadomo, że glikacja hemoglobiny stanowi już standardowy wskaźnik wyrównania cukrzycy. Postępy techniczne umożliwiają przeprowadzanie pomiarów procentowej zawartości HbA1c zarówno w próbkach krwi kapilarnej, jak i krwi żylnej. Dla usprawnienia praktyki ambulatoryjnej możliwość szybkiego oznaczania tego poziomu wydaje się stanowić przydatny „screening”. Materiał i metody. Prześledzono zatem zachowanie się poziomu HbA1c ocenianej we krwi żylnej pełnej metodą immunoturbidymetryczną (laboratorium szpitalne) oraz w próbkach krwi pobranej z opuszki palca przy pomocy podręcznego analizatora A1c Now+ firmy Bayer (podręczne urządzenie stosowane w poradni – wynik po 5 min.) u 40 dzieci w wieku średnio 10±6 lat z cukrzycą typu 1 o różnym stopniu wyrównania. Wyniki. Porównano wyniki HbA1c we krwi żylnej pełnej i włośniczkowej u każdego dziecka, stwierdzając statystycznie nieistotne różnice – średnia różnica 0,30±% (zakres od 0,04 do 0,77%). Współczynnik korelacji pomiędzy obydwoma metodami wyniósł r=0,81. U kilkorga dzieci obserwowano różnice w poziomach HbA1c sięgające 1%, ale dotyczyło to dwutygodniowego odstępu czasowego pobieranych próbek. Wnioski. Obserwacje wstępne wskazują na przydatność pomiarów HbA1c we krwi włośniczkowej wykonywanej podręcznym aparatem
Wstęp
Hemoglobina glikowana (HbA1c) stanowi uznany od dawna parametr wyrównania pacjentów z cukrzycą i służy do retrospektywnej oceny średniego poziomu glikemii z około 3 miesięcy; pamiętać należy, że ponad 50% hemoglobiny powstała w ciągu ostatniego miesiąca przed badaniem [1,2]. Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego oznaczenie HbA1c u dzieci i młodzieży powinno być wykonywane 4 razy w roku, a rekomendowane stężenie HbA1c powinno być ≤ 6,5%, przy zachowaniu stabilnej glikemii i zminimalizowaniu epizodów hipoglikemii [1].
W codziennej praktyce wykorzystywane są różne metody analityczne HbA1c, co może mieć wpływ na dokładność i wiarygodność uzyskanych wyników. Trwają aktualnie dyskusje nad stworzeniem narodowych systemów standaryzacji oznaczeń hemoglobiny glikowanej na wzór amerykańskiego National Glycohemoglobin Standarisation Program (NGSP). Za referencyjną metodę uznawana jest wysokociśnieniowa chromatografia cieczowa jonowymienna (ion exchange High Pressure Liquid Chromatography – HPLC), w odniesieniu do której certyfikuje się inne metody analityczne oznaczania HbA1c [3–5]. W metodzie tej wykorzystuje się różnice w ładunku cząstek do rozdziału i ilościowego oznaczenia poszczególnych frakcji hemoglobiny [6]. W Polsce niestety metoda ta jest rzadko stosowana, częściej natomiast wykorzystuje się metody immunochemiczne, jak: immunoturbidymetryczne, immunochemiluminescencyjne czy immunoenzymatyczne, w których stosuje się przeciwciała monoklonalne rozpoznające odpowiednie epitopy frakcji hemoglobiny związanych z resztami glukozy [6]. Atrakcyjnym dla diabetologa sposobem oceny HbA1c, szczególnie w warunkach opieki ambulatoryjnej, może być szybkie oznaczenie tego parametru przy pomocy podręcznego aparatu. W literaturze podkreśla się, że możliwość uzyskania wyniku HbA1c w trakcie wizyty pacjenta ma wpływ na poprawę wyrównania cukrzycy przez znacznie wcześniej podejmowane decyzje dotyczące modyfikacji leczenia, daje również pełniejszy obraz prowadzonej samokontroli [7–10].
Podręczne aparaty do oznaczania HbA1c przy pacjencie są wykorzystywane od kilkunastu lat, od niedawna na rynku są dostępne nowe generacje urządzeń posiadające certyfikaty NGSP zgodności z metodą referencyjną [11,12]. Urządzenie A1cNow+ firmy Bayer jest najczęściej obecnie stosowanym analizatorem hemoglobiny glikowanej w Polsce w warunkach ambulatoryjnych.
Celem przeprowadzonych badań była ocena przydatności oznaczania hemoglobiny glikowanej mierzonej we krwi włośniczkowej u dzieci z cukrzycą typu 1.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono u 40 dzieci w wieku średnio 10± 6 lat, hospitalizowanych w Klinice Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej w Lublinie, z cukrzycą typu 1 rozpoznaną w oparciu o kryteria PTD, w różnym stopniu wyrównania oraz w różnym czasie trwania choroby. Próbki krwi do oznaczeń HbA1c we krwi pełnej były częścią rutynowo wykonywanych badań laboratoryjnych. Od wszystkich opiekunów prawnych pacjentów zakwalifikowanych do badań uzyskano zgodę na pobranie krwi z opuszki palca.
Próbki krwi żylnej pełnej, zgodnie z procedurą obowiązującą w Dziecięcym Szpitalu Klinicznym, po pobraniu trafiały do certyfikowanego
laboratorium szpitalnego (Laboratorium Analiz Lekarskich ALAB), gdzie metodą immunoturbidymetryczną dokonywano oceny HbA1c. Równocześnie pobierano kroplę krwi z opuszki palca celem oceny przy pomocy podręcznego analizatora A1c Now+ firmy Bayer Consumer Care AG. Badanie przeprowadzała ta sama przeszkolona pielęgniarka. W momencie badania wszystkie elementy zestawu miały wymaganą temperaturę pokojową, przeprowadzano kontrolę numerów serii oraz datę ważności zestawów. Procedura oznaczania HbA1c przy pomocy
urządzenia A1c Now+ jest całkowicie zautomatyzowana (producent wykorzystał technologię suchej chemii), niewymagająca kalibracji (kalibracja
fabryczna zgodna z NGSP), wynik otrzymywany jest po 5 minutach od naniesienia krwi na kasetę testową (ryc. 1). Urządzenie przeprowadza
wewnętrzne chemiczne i elektroniczne kontrole jakości, sygnalizując potencjalne błędy w trakcie procedury analitycznej.
Wyniki
U 40 dzieci z cukrzycą typu 1 porównano wyniki HbA1c oceniane obydwoma metodami: we krwi żylnej pełnej (laboratorium szpitalne) i włośniczkowej (A1cNow+), stwierdzając statystycznie nieistotne różnice – średnia różnica 0,30±% (zakres od 0,04 do 0,77%). Współczynnik korelacji pomiędzy obydwoma metodami wyniósł r=0,99 (ryc. 2). U 10 dzieci przebadano dwukrotnie poziom HbA1c w dwutygodniowym odstępie czasowym pobieranych próbek, obserwując różnice w poziomach hemoglobiny glikowanej sięgające 1% (ryc. 3).
Omówienie
Nasze obserwacje wskazują na fakt, że pomiary przy pomocy oznaczania HbA1c we krwi włośniczkowej przy pomocy podręcznego analizatora A1Now+ nie różnią się od wyników uzyskanych z krwi żylnej. Zatem metoda wydaje się wygodna i przydatna do zastosowania u dzieci w warunkach ambulatoryjnych. Ponadto wydaje się, że pobieranie krwi z opuszki palca (do czego dzieci chore na cukrzycę są na ogół przyzwyczajone) jest dla dzieci mniej stresujące niż pobieranie krwi żylnej, zaś uzyskanie w krótkim czasie wyniku daje diabetologowi możliwość dokonania korekty dawek insuliny podczas trwającej wizyty pacjenta. Tę zaletę związaną z możliwością natychmiastowej ingerencji
w proces leczenia podkreślają głównie opracowania dotyczące pacjentów dorosłych z cukrzycą typu 1 i typu 2 [8–10] .
Z kolei obserwowana u dziesięciorga dzieci dynamika zmian poziomu HbA1c o ok. 1 % w odstępach dwutygodniowych podczas wyrównywania rozregulowanej cukrzycy może usprawniać proces monitorowania leczenia w krótszych odstępach czasu niż przyjęte powszechnie cotrzymiesięczne kontrolowanie hemoglobiny glikowanej. Może stać się także przydatne przy dokonywaniu naukowych opracowań badających różne markery związane z cukrzycą typu 1. Niewątpliwie ocena HbA1c w trybie „point of care” może stanowić wystarczającą metodę skreeningową.
Wnioski
1. Wyniki uzyskiwane przy pomocy aparatu podręcznego A1cNow+ nie różnią się istotnie od wyników uzyskanych z krwi pełnej oznaczanych
w laboratorium.
2. Pomiar przy pomocy aparatu podręcznego A1cNow+ stanowi przydatną metodę w monitorowaniu dzieci z cukrzycą typu 1.
Piśmiennictwo
1. ; Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2012. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego; Diabetologia Kliniczna 2012:1, supl. 1
2. ; American Diabetes Association. Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus; Diabetes Care 2012:35, 64-71
3. Little R.R., Rohlfing C.L., Sacks D.B.; Status of HbA1c measurement and goals for improvement: From chaos to order for improving diabetes care; Clin. Chem. 2011:57, 204-214
4. ; List of NGSP Certified Methods (updated 6/12) http://www.ngsp.org/docs/methods.pdf;
5. Hanasa R., John G.; On behalf of the International HbA1c Consensus Committee. 2010 Consensus Statement on the Worldwide Standardization of the Hemoglobin A1c Measurement; Pediatric Diabetes 2010:11, 209-211
6. Weykamp C., John W.G., Mosca A.; A review of the challenge in measuring hemoglobin A1c; J. Diabetes Sci. Technol. 2009:3, 439-445
7. Solnica B.; Oznaczanie HbA1c w miejscu opieki nad pacjentem; Diabetologia Kliniczna 2012:1, 38-42
8. Cagliero E., Levina E.V., Nathan D.M.; Immediate feedback of HbA1c levels improves glycemic control in type 1 and insulin-treated type 2 diabetes patients; Diabetes care 1999:22, 1785-1789
9. Miller C.D., Barnes C.S., Phillips L.S. et al.; Rapid A1c availability improves clinical decision-making in an urban primary care clinic; Diabetes care 2003:26, 1158-1163
10. Polonsky W.H., Ze J., Yee M.A. et al.; A Community-based program to encourage patients’ attention to Their Own Diabetes care: Pilot Development and Evaluation; Diabetes Educator 2005:31, 691-695
11. Bode B.W., Irvin B.R., Pierce J.A. et al.; Advances in Hemoglobin A1C Point of Care Technology; Journal of Diabetes Science and Technology 2007:1, 319-325
12. Lemke Ch., Matthaei S.; The Point-of-Care (POC) A1CNow+ Device: Precision and Accuracy of an Improved Version; Diabetes 2009:58, Suppl. 1, 418
